سندرم متابولیک؛ علائم و درمان

در خیلی از موارد در سندروم (نشانگان) متابولیک، این شرایط همزمان با هم وجود دارند و خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته و دیابت را افزایش می دهند.

داشتن تنها یکی از شرایط ذکر شده دال بر ابتلا به سندرم متابولیک نیست، ولی می تواند منجر به ابتلا به بیماری های جدی دیگری شود.

پزشکان این سندرم را به اسامی مختلف، از جمله سندرم X و سندرم مقاوم به انسولین نیز نامیده اند.

علائم

ابتلا به سندرم متابولیک بدین معنا است که شما هم زمان مبتلا به بیش از سه نارسایی مرتبط با متابولیسم هستید. این نارسایی ها عبارت هستند از:

1- چاقی به ویژه چاقی شکمی (چاقی سیبی شکل)

2- افزایش فشار خون سیستولیک (بالاتر از 120 میلی متر جیوه) و یا فشار دیاستولیک (بالاتر از 90 میلی متر جیوه).

3- سطوح افزایش یافته تری گلیسرید و سطوح پایین کلسترول خوب (HDL) در خون.

4- مقاومت به انسولین. انسولین هورمونی است که به تنظیم مقادیر قند خون کمک می کند.

هرچه به اجزای بیشتری از سندرم متابولیک مبتلا باشید، به میزان بیشتری سلامتی شما در معرض خطر است.

توجه

چنان چه شما از ابتلا به یکی از اجزای سندرم متابولیک آگاه باشید، مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و یا چاقی سیبی شکل، احتمالاً به دیگر اجزا نیز دچار هستید و خودتان مطلع نیستید.

بهتر است در این شرایط پزشک خود را ملاقات کنید. از وی بپرسید آیا نیازی به تست کردن دیگر اجزای سندرم متابولیک وجود دارد یا نه؟ و برای پیشگیری از ابتلا به بیماری های جدی و خطرناک چه می توان کرد؟

علل

سندروم متابولیک با متابولیسم بدن و نیز با شرایطی تحت عنوان مقاومت به انسولین در ارتباط است.

به صورت طبیعی، دستگاه گوارش و کبد غذاهایی را که می خورید به قند (گلوکز) تجزیه می کنند. خون، این قند را به بافت های بدن منتقل می کند، جایی که سلول ها از آن به عنوان سوخت استفاده می کنند. گلوکز به کمک انسولین وارد سلول های بدن می شود.

در افراد مبتلا به مقاومت انسولین، سلول ها به صورت طبیعی به انسولین پاسخ نمی دهند و گلوکز به آسانی نمی تواند وارد سلول ها شود. در این حالت، بدن بیشتر انسولین ترشح می کند. در نتیجه مقادیر انسولین در خون بسیار بالا خواهد بود. در نهایت زمانی که بدن قادر به ساخت انسولین کافی برای کنترل گلوکز خون نیست، فرد به دیابت مبتلا خواهد شد.

حتی چنان چه سطوح قند خون به حدی زیاد نباشد که بتوان آن را دیابت در نظر گرفت، باز سطوح افزایش یافته گلوکز مضر هستند. پزشکان به این شرایط، مرحله پیش از دیابت می گویند.

انسولین افزایش یافته، سطح تری گلیسرید و دیگر چربی های خون را نیز افزایش می دهد. این شرایط با چگونگی عملکرد کلیه ها نیز تداخل می کنند و موجب افزایش فشار خون می شوند.

این اثرات، فرد را در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته، دیابت و دیگر بیماری ها قرار می دهد.

برخی از افراد به صورت ژنتیکی مستعد مقاومت به انسولین هستند و این استعداد را از والدین خود به ارث می برند.

از عوامل محیطی، چاق بودن و بی تحرک بودن از عوامل اصلی ابتلا به سندرم متابولیک هستند.

عوامل خطر

- افزایش سن : این سندرم کمتر از 10 درصد از افراد را در سنین 20 تا 30 سالگی مبتلا می سازد، در حالی که 40 درصد از افراد را در بالای 60 سالگی مبتلا می سازد.

- نژاد : اسپانیایی ها بیش از سایر نژادها در معرض ابتلا به سندرم متابولیک قرار دارند.

- چاقی : نمایه توده بدن بالاتر از 25 میزان خطر ابتلا به سندرم متابولیک را افزایش می دهد. همچنین افراد با چاقی شکمی یا چاقی سیبی شکل بیش از افراد با چاقی گلابی شکل در معرض ابتلا به سندرم متابولیک قرار دارند.

- خواب زیاد : خواب زیاد در سالمندان،‌ خطر بروز نشانگان متابولیک را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان می دهد سالمندانی که عادت دارند بیشتر از 8 ساعت خواب شبانه داشته و در طول روز هم چرت بزنند، 15 درصد بیشتر از سایر هم‌سالان خود در معرض ابتلا به این نشانگان خواهند بود.

- نوشابه‌های گازدار: یا سوداها ( حتی انواع رژیمی‌شان) ممکن است با افزایش عوامل خطرساز برای بیماری قلبی و دیابت همراه باشند. افراد بزرگسالی که تعداد بیشتری سودا یا نوشابه‌ گازدار می‌خورند، حدود 50 درصد بیشتر در معرض ابتلا به نشانگان متابولیک قرار می‌گیرند.

- سابقه ابتلا به دیابت، ابتلا به فشار خون بالا، بیماری قلبی عروقی و یا سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز خطر ابتلا به سندرم متابولیک را افزایش می دهند.

عوارض

دیابت : چنانچه عادات غذایی را تغییر ندهید، سطح قند خون به افزایش خود ادامه می دهد. در نتیجه حتی اگر دچار دیابت نباشید، در آینده مبتلا به دیابت خواهید شد.

بیماری قلبی عروقی : کلسترول بالا و فشار خون بالا منجر به افزایش تدریجی پلاک های سخت در دیواره های رگ های خونی می شوند.

تشخیص

- دور کمر بیشتر از 88 سانتیمتر برای زنان و 102 سانتی متر برای مردان. برخی عوامل مانند داشتن تاریخچه خانوادگی، دیابت و یا نژاد آسیایی داشتن، خطر مقاومت به انسولین را افزایش می دهند. چنان چه فرد یکی از عوامل خطر ذکر شده را دارا باشد، میزان دور کمر به 79 تا 87 سانتی متر برای خانم ها و 94 تا 99 سانتی متر برای آقایان کاهش می یابد.

- سطح تری گلیسرید خون بالاتر از 150 میلی گرم در دسی لیتر و یا تحت درمان بودن با داروهای کاهنده تری گلیسرید بالا.

- کلسترول خوب (HDL) پایین تر از 40 میلی گرم در دسی لیتر در آقایان و پایین تر از 50 میلی گرم در دسی لیتر در زنان و یا دریافت درمان دارویی به منظور افزایش HDL خون.

- فشار خون سیستولیک بالاتر از 120 میلی متر جیوه و فشار خون دیاستولیک بالاتر از 80 میلی متر جیوه و یا دریافت درمان دارویی به منظور درمان پرفشاری خون.

- افزایش قند خون در حد بالاتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر و یا دریافت درمان دارویی به منظور درمان بالا بودن قند خون.

درمان

- فعالیت بدنی: پزشکان 30 تا 60 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط را برای کاهش ابتلا به این سندرم پیشنهاد می کنند.

- کاهش وزن : با کاهش 5 تا 10 درصد از وزن اضافی بدن، سطح انسولین و فشارخون کاهش می یابد و بدین ترتیب خطر ابتلا به دیابت نیز کاهش می یابد.

- رژیم غذایی سالم : این رژیم ها بر مصرف میوه، سبزیجات، ماهی و غلات سبوس دار تمرکز دارند و در آن ها مصرف چربی های ناسالم محدود شده است. توصیه می شود که غذاهای پُرفیبر بخورید، زیرا مصرف آن ها سطوح انسولین را کاهش می دهد.

- ترک سیگار : استعمال دخانیات، مقاومت به انسولین را افزایش داده و پیامدهای ناشی از سندرم متابولیک را افزایش می دهد.

- اگر از طریق تغییر عادات زندگی نتوانید به هدف بهبود سندرم متابولیک برسید، در این صورت پزشک از دارو استفاده خواهد کرد. مصرف روزانه آسپیرین، البته بعد از مشورت پزشک، منجر به کاهش خطر بیماری‌های قلبی و سکته در مبتلایان به سندرم متابولیک می گردد.

مریم سجادپور

بخش سلامت تبیان

ویکی پدیا

ایران سلامت

مطالب مرتبط:

سندروم متابولیک چیست؟

با نشانگان متابولیک آشنا شوید